Podpłomyk – chlebek inny niż wszystkie

Historia tej najstarszej formy chleba rozpoczęła się tysiące lat temu, gdy nasi przodkowie zaczęli wypiekać placki z mąki i wody, wykorzystując do tego żar z ognisk, skąd zresztą pochodzi używana do dziś nazwa specjału. Podpłomyki były ważnym elementem diety dawnych Słowian, którzy spożywali je jako dodatek do niemal każdej potrawy.

Najstarszy zachowany przepis na ten placek pochodzi ze średniowiecznego rękopisu datowanego na 1471 r. Ówczesna receptura głosiła: "Richlo wesmy trzi myarky møky a zamyesszy (tria sata similae commisce), a vczyn potplomik chleba", czyli w wolnym tłumaczeniu: "weź trzy miarki mąki, zagniataj z wodą, a otrzymasz podpłomyk".

Z czasem podpłomyk, zwany w niektórych regionach także wychopieniem lub wychopieniekiem, został wyparty przez chleb przyrządzany na zakwasie, jednak jeszcze przez wiele wieków mieszkańcy polskich wsi wypiekali go przy okazji przygotowywania innych rodzajów pieczywa.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

W różnych zakątkach Polski znane są lokalne wersje tego przysmaku. Na liście produktów tradycyjnych ministerstwa rolnictwa znajdziemy choćby podpłomyk z cebulą, który od wieków ceniony jest w małopolskiej wsi Niegowić. Tradycyjnie składniki miesza się w drewnianej dzieży z dodatkiem ciasta pozostałego z poprzedniego pieczenia chleba na zakwasie – naciastku. Wyrobiona masa jest przykrywana do wyrośnięcia grubą, lnianą narzutą. Następnie uformowane placki wkłada się do pieca opalanego drzewem sosnowym na specjalnej, drewnianej łopacie. Niegowickie podpłomyki smarowane są prawdziwym, wiejskim masłem i posypywane posiekaną cebulą.

Przygotowanie podpłomyka to łatwe zadanie, z którym poradzimy sobie nawet nie dysponując piecem chlebowym.

Potrzebujemy dobrej jakości mąki pszennej, najlepiej typu 500 lub 550 (szklanka), którą przesiewamy przez sito do miski. Następnie dolewamy cienką strużką zagotowaną wodę (pół szklanki), cały czas mieszając. Dosypujemy szczyptę soli. Zagniatamy, ręcznie lub za pomocą robota planetarnego, aż do uzyskania elastycznej masy. Z ciasta formujemy kulę, zawijamy w folię i odstawiamy na pół godziny.

Po tym czasie ciasto dzielimy na kilka równych części, każdą rozwałkowujemy na dość cienki placek o średnicy około 20 centymetrów, w razie potrzeby podsypując mąką.

Mocno rozgrzewamy patelnię (nie używamy tłuszczu), po czym wykładamy podpłomyki. Pieczemy z obu stron, aż do zrumienienia. Gdy na powierzchni pojawią się bąble, przekłuwamy je, dzięki czemu placki się nie przypalą.

Podpłomyki świetnie smakują posmarowane po prostu masłem, ale można je także podawać z innymi smarowidłami. Oto kilka pomysłów.

Pesto z rzeżuchy

Dużą garść rzeżuchy myjemy, osuszamy, po czym siekamy. Blendujemy z orzechami włoskimi lub nerkowcami (3-4 łyżki), czosnkiem (2-3 ząbki), startym parmezanem (2 łyżki) oraz skórką otartą z jednej cytryny. Na koniec dodajemy oliwę z oliwek lub olej z pestek winogron – tyle, by uzyskać pożądaną konsystencję pesto. Doprawiamy solą i pieprzem.

Masło czosnkowe

Do przygotowania pysznego smarowidła czosnkowego potrzebujemy kostki miękkiego masła, dlatego należy je wyjąć z lodówki przynajmniej godzinę wcześniej. Dokładanie mieszamy je z przeciśniętym przez praskę czosnkiem (2-3 ząbki), doprawiamy solą, ewentualnie świeżo zmielonym białym pieprzem. Dla uatrakcyjnienia smarowidła możemy też dodać łyżkę posiekanego koperku lub natki pietruszki. Tak przygotowane masło czosnkowe owijamy w folię spożywczą i schładzamy w lodówce przez minimum 2-3 godziny.

Guacamole

Meksykańska pasta świetnie pasuje do naszego rodzimego podpłomyka. Jak ją przyrządzić? Podstawowy przepis polega na roztarciu widelcem miąższu dojrzałego awokado (oczywiście po wcześniejszym wyjęciu pestki), a następnie zmieszaniu z sokiem z limonki i solą. Reszta składników zależy od osobistych upodobań smakowych, guacamole możemy wzbogacić posiekanymi pomidorami, cebulą, czosnkiem, papryczką chili czy kolendrą.