Osoby z ADHD bardzo często doświadczają tzw. dopamine hunger – dosłownie: głód dopaminy. Nasze mózgi mają trudności z produkcją i utrzymaniem tego neuroprzekaźnika. A to właśnie dopamina odpowiada za motywację, nagrodę, satysfakcję. W skrócie: za to, iż „czuję się dobrze”.
W popularnonaukowych narracjach coraz częściej pojawia się pojęcie „głód dopaminy” – metafory opisującej trudność w utrzymaniu uwagi, zaangażowania i motywacji w sytuacjach pozbawionych nagrody lub stymulacji. Choć termin ten nie funkcjonuje w klasyfikacjach psychiatrycznych, odwołuje się do rzeczywistych mechanizmów neurobiologicznych związanych z układem nagrody, którego centralnym neuroprzekaźnikiem jest dopamina.
Dopamina nie tyle „daje przyjemność”, co reguluje procesy oczekiwania nagrody, ciekawości, motywacji i eksploracji. Gdy układ dopaminergiczny funkcjonuje w sposób zrównoważony, możliwe jest czerpanie satysfakcji z aktywności codziennych, umiarkowanych i niewymagających silnej stymulacji. U części osób – zwłaszcza tych z neuroatypowościami – mechanizmy te mogą działać inaczej.
Głód dopaminy współwystępujący z ADHD i spektrum autyzmu
W przypadku ADHD (zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi), badania wielokrotnie wskazywały na niższy poziom dostępnej dopaminy w określonych obszarach mózgu, co przekłada się na trudność w utrzymaniu długotrwałej koncentracji, nudę w warunkach monotonii oraz wzmożoną potrzebę natychmiastowej gratyfikacji. Osoby z ADHD często wykazują wysoką skłonność do poszukiwania bodźców: intensywnej muzyki, dynamicznych gier, ryzykownych działań czy choćby nadmiernego scrollowania mediów społecznościowych. Są to zachowania, które w krótkim czasie aktywują układ nagrody, ale w dłuższej perspektywie mogą prowadzić do desensytyzacji dopaminowej, czyli obniżenia wrażliwości na bodźce.
Również u części osób w spektrum autyzmu można zaobserwować odmienne wzorce reakcji dopaminergicznej. Choć nie są one tożsame z tymi w ADHD, także tutaj pojawiają się trudności w regulacji uwagi, motywacji i zaangażowania, szczególnie w sytuacjach nieprzewidywalnych lub nadmiernie złożonych społecznie. U niektórych osób ze spektrum można zaobserwować wysoką potrzebę przewidywalności i silne przywiązanie do powtarzalnych bodźców, które mogą pełnić funkcję autoregulacyjną w kontekście stymulacji dopaminergicznej.
Typowe objawy to:
-
jedzenie bez głodu,
-
brak kontroli nad ilością,
-
jedzenie „na autopilocie” po stresującym dniu,
-
kompulsywne podjadanie przy pracy lub nauce,
-
silne pragnienie konkretnej tekstury (chrupiące, zimne, tłuste).
To nie znaczy, iż każda osoba z ADHD się objada. Ale to znaczy, iż jedzenie może być formą samoregulacji.
