Renta wdowia to jedno z najważniejszych nowych świadczeń dla seniorów w Polsce, które zacznie być wypłacane od 1 lipca 2025 roku. W założeniu ma pomóc osobom samotnym, które po śmierci współmałżonka tracą znaczną część dochodów, a koszty życia pozostają niemal takie same. Jakie są zasady przyznawania renty wdowiej, kto może z niej skorzystać, a kto został wykluczony? Jakie pułapki i konsekwencje może mieć dla domowego budżetu? Oto najważniejsze informacje.
Dlaczego renta wdowia jest potrzebna?
W Polsce samotność dotyka aż 40% seniorów, z czego większość to kobiety. Wynika to z faktu, iż kobiety żyją średnio o kilka lat dłużej niż mężczyźni (81 lat wobec 75). W efekcie, starość często „ma twarz samotnej kobiety” — nie tylko cierpiącej po stracie bliskiego, ale też zmagającej się z problemami finansowymi.
Wysoki czynsz, leki, wizyty u lekarzy czy opłaty za media pochłaniają znaczną część emerytury. Po śmierci współmałżonka sytuacja ekonomiczna dramatycznie się pogarsza. W odpowiedzi na ten problem powstał obywatelski projekt renty wdowiej, który zebrał ponad 220 tysięcy podpisów.
Jak działa renta wdowia?
Od stycznia 2025 roku obowiązuje ustawa wprowadzająca możliwość łączenia własnej emerytury
z częścią emerytury zmarłego współmałżonka. Na początek dodatek wynosi 15% drugiego świadczenia, a od 2027 roku wzrośnie do 25%. Oznacza to, iż senior lub seniorka będzie mogli wybrać korzystniejszy wariant:
- 100% własnej emerytury + 15% renty po zmarłym małżonku
lub - 100% renty po małżonku + 15% własnej emerytury.
Łączna kwota nie może jednak przekroczyć trzykrotności minimalnej emerytury (ok. 5700 zł w 2025 roku).
Kto może otrzymać rentę wdowią?
Prawo do renty wdowiej mają osoby, które spełniają kilka warunków:
- w chwili śmierci współmałżonka miały przyznaną emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy;
- osiągnęły wiek emerytalny (60 lat kobiety, 65 lat mężczyźni);
- pozostawały w związku małżeńskim do chwili śmierci współmałżonka;
- w chwili śmierci współmałżonka miały co najmniej 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna);
- nie zawarły ponownie małżeństwa.
Wnioski należy składać w ZUS, KRUS lub innych instytucjach emerytalnych od 1 stycznia 2025 roku. jeżeli wniosek zostanie złożony do 31 lipca 2025, wypłata nastąpi z wyrównaniem od lipca. Po tym terminie świadczenie przysługuje od miesiąca złożenia wniosku.
Kto został wykluczony?
Nie wszyscy owdowiali seniorzy mogą liczyć na rentę wdowią. Wykluczone zostały m.in. osoby, które owdowiały w młodszym wieku niż przewiduje ustawa, czy osoby po rozwodzie, które mimo wszystko pozostały samotne. Krytykę budzi także wymóg wieku — z jednej strony państwo uznaje osoby po 50. roku życia za mniej konkurencyjne na rynku pracy, a z drugiej — odmawia im prawa do renty wdowiej, uznając, iż powinny samodzielnie zarobić na utrzymanie.
Renta wdowia a domowy budżet – na co uważać?
Choć renta wdowia to ważne wsparcie, jej uzyskanie może nieść za sobą także nieoczywiste konsekwencje finansowe:
- Podatek dochodowy (PIT) — wzrost świadczenia może sprawić, iż przekroczysz kwotę wolną od podatku (30 tys. zł rocznie) i będziesz musiał/musiała zapłacić podatek. Warto wtedy korzystać z ulg podatkowych.
- 14. emerytura — jeżeli po dodaniu renty przekroczysz próg 2900 zł brutto miesięcznie, wysokość „czternastki” będzie proporcjonalnie obniżona.
- Usługi opiekuńcze — wyższy dochód oznacza często wyższą odpłatność za usługi społeczne.
W praktyce różnica może wynosić choćby kilkaset złotych miesięcznie.
Co wymaga zmian?
Ekspertki i organizacje seniorskie zgodnie podkreślają, iż renta wdowia powinna być wyższa i bardziej dostępna. Wskazują, że:
- kryteria wieku są zbyt rygorystyczne;
- wysokość dodatku (obecnie ok. 300 zł miesięcznie) jest daleka od potrzeb;
- konieczne jest monitorowanie, jak nowe przepisy wpływają na utratę innych ulg i świadczeń.
Renta wdowia to potrzebne, choć niedoskonałe narzędzie wsparcia dla seniorów po śmierci współmałżonka. Skala zainteresowania pokazuje, iż problem jest realny i dotyka setek tysięcy osób, zwłaszcza kobiet. Mimo rozczarowań i ograniczeń, dla wielu osób renta wdowia będzie ważnym uzupełnieniem budżetu domowego.