Wędrówka po Tatrach to jeden z najlepszych sposobów na kontakt z naturą. Trzeba jednak pamiętać, iż wiąże się one również z pewnym ryzykiem — między innymi ze spotkaniami z dzikimi mieszkańcami tych gór. Dlatego tak ważne jest, by wiedzieć, jak adekwatnie zareagować w przypadku spotkania zwierzęcia na szlaku. Każdy gatunek wymaga innego podejścia, dlatego zrozumienie ich zachowań oraz stosowanie zasad bezpiecznego współistnienia pozwala zadbać o bezpieczeństwo zarówno Twoje, jak i zwierząt.
Lis pośród skał
Co zrobić w przypadku spotkania z dzikimi zwierzętami w górach?
Tatrzański Park Narodowy swoim pięknem przyciąga ludzi z całej Polski. W skali roku jest to kilka milionów turystów poruszających się po tatrzańskich szlakach. Ponieważ obszar Tatr to dom ich naturalnych mieszkańców, dla tego warto wiedzieć, jak zachowywać się w kontakcie z nimi. W tym artykule dowiesz się jak należy zachować się gdy dojdzie do takiego spotkania
Zachowaj spokój i nie podchodź do zwierząt
Jedną z najważniejszych zasad podczas górskiej wędrówki jest zachowanie bezpiecznego dystansu. Zawsze należy starać się pozostać jak najdalej od zwierząt i obserwować je jedynie z bezpiecznej odległości. Nie należy do nich podchodzić a tym bardziej dotykać. Przyzwyczajanie do obecności człowieka może być dla nich bardzo niedobre i zgubne w skutkach.
Nie dokarmiaj
Karmienie zwierząt w Tatrach to jedna z najgorszych rzeczy, jakie można zrobić. Przyzwyczajanie ich do otrzymywania jedzenia od ludzi jest niebezpieczne zarówno dla nich, jak i dla człowieka. Zwierzęta tracą naturalny lęk przed ludźmi i zaczynają zbliżać się do nich, zamiast samodzielnie poszukiwać pożywienia. Z czasem może to prowadzić do niebezpiecznych sytuacji i konieczności uśpienia zwierzęcia. Dodatkowo większość ludzkiego pożywienia jest szkodliwa dla naturalnych mieszkańców Tatr i może wyrządzić im poważną krzywdę.
Uważaj na zmiany w zachowaniu
Jeśli podczas wędrówki zauważysz zwierzę, obserwuj je z bezpiecznej odległości. Każda zmiana w jego zachowaniu to sygnał ostrzegawczy, iż należy się wycofać. W większości przypadków, nie będzie Tobą zainteresowane. Jednak gdy ktoś podejdzie zbyt blisko, może zostać sprowokowane choćby do ataku. Podczas wędrówki zwracaj uwagę na swoje otoczenie, położenie zwierząt i ich zachowanie.
Unikaj wędrówek o świcie i o zmierzchu
Kolejna ważna zasada to unikanie wędrówek we wczesnych godzinach porannych oraz późnym wieczorem. jeżeli nie chcesz spotkać zwierząt podczas wycieczki, omijaj pory ich największej aktywności. Niedźwiedzie, jelenie i wiele innych gatunków są najbardziej aktywne właśnie o świcie i o zmierzchu.
Jeleń wśród liści
Jak zapobiegać konfliktom między ludźmi a dzikimi zwierzętami?
Zapobieganie konfliktom ma najważniejsze znaczenie zarówno dla bezpieczeństwa człowieka, jak i dobra zwierząt. Oto kilka najważniejszych zasad, które pomogą zmniejszyć ryzyko niebezpiecznych spotkań w górach.
Utylizuj odpady odpowiedzialnie
Zabieraj wszystkie śmieci, resztki jedzenia i odpadki. Pozostawione mogą przyciągać zwierzęta i uczyć je, iż ludzie są źródłem pożywienia.
Zachowaj bezpieczną odległość
Obserwuj naturalnych mieszkańców Tatr z daleka. Nie zbliżaj się do nich, nie próbuj karmić ani dotykać, i pozwól im swobodnie się oddalić.
Wędruj w grupach
Zwierzęta rzadziej podchodzą do większych grup. Uważaj w gęstych zaroślach lub w pobliżu strumieni, gdzie trudniej je zauważyć.
Stosuj zasadę „Leave No Trace”
Poruszaj się po wyznaczonych szlakach i nie schodź z nich. Nie niszcz siedlisk i nie zostawiaj pożywienia. Szanuj tatrzańską przyrodę i jej mieszkańców.
Przestrzegając tych zasad, pomożesz zapobiegać konfliktom, chronić naturalną faunę i zapewnić wszystkim bezpieczne korzystanie z przyrody. Teraz wiesz już lepiej, jak zachowywać się w kontaktach ze zwierzętami w Tatrzańskim Parku Narodowym!
Warto też pamiętać, iż każdy gatunek może zachowywać się inaczej. Poniżej przedstawiamy listę kilku spośród zwierząt, na jakie możesz natknąć się podczas wędrówki po tatrzańskich szlakach.
Niedźwiedzica z młodym niedźwiadkiem
Bliskie spotkanie z niedźwiedziem – co zrobić?
Gdy niedźwiedź cię zauważy i zwróci na ciebie uwagę, odpowiednie zachowanie może pomóc zapobiec eskalacji sytuacji. Oto kilka ogólnych wskazówek.
- Pokaż się, mówiąc spokojnie, aby wiedział, iż jesteś człowiekiem, a nie zwierzyną łowną. Pozostań nieruchomy; stań prosto i powoli machaj rękami. Pomóż niedźwiedziowi rozpoznać cię jako człowieka. Może stanąć na tylnych łapach, by lepiej się przyjrzeć.
- Zachowaj spokój i pamiętaj, iż większość niedźwiedzi nie chce cię zaatakować; zwykle chcą po prostu zostać w spokoju. Mogą blefować, szarżując, a potem odwracając się w ostatniej chwili. Mogą też reagować obronnie — szczekając, ziewając, śliniąc się, warcząc, kłapiąc szczękami i kładąc uszy po sobie. Kontynuuj rozmowę z niedźwiedziem cichym głosem. Krzyk lub nagły ruch mogą wywołać atak. Nigdy nie naśladuj dźwięków niedźwiedzia ani nie wydawaj piskliwych odgłosów.
- NIE biegnij ani nie wykonuj gwałtownych ruchów. Nie wydawaj głośnych dźwięków ani nie krzycz — niedźwiedź może uznać to za dźwięk zwierzęcia, na które poluje.
- Wędruj w grupach. Grupy ludzi są zwykle głośniejsze i wydzielają silniejszy zapach niż pojedyncza osoba. Dzięki temu niedźwiedzie dostrzegają je z większej odległości.
- Staraj się wyglądać jak najbardziej okazale (na przykład wejdź na wyżej położony kamień).
- NIE pozwalaj niedźwiedziowi na dostęp do swojego jedzenia. Zdobycie pożywienia tylko zachęci go i pogorszy sytuację.
- NIE upuszczaj plecaka, ponieważ może on chronić twoje plecy i uniemożliwić mu dostęp do pożywienia.
- Jeśli niedźwiedź stoi w miejscu, oddal się powoli bokiem — pozwoli ci to mieć go w zasięgu wzroku i uniknąć potknięcia. Poruszając się bokiem, nie będziesz stanowić zagrożenia dla niego.
- NIE biegnij, ale jeżeli niedźwiedź idzie za tobą, zatrzymaj się i pozostań na miejscu. Drapieżnik potrafią biec z prędkością konia wyścigowego, zarówno pod górę, jak i w dół. Podobnie jak psy, będą gonić uciekające zwierzęta a w tym przypadku Ciebie.
- NIE wspinaj się na drzewa — niedźwiedzie także potrafią to robić.
- Opuść teren lub odejdź na bok. jeżeli to niemożliwe, poczekaj, aż sam odejdzie. Zawsze zostaw mu drogę ucieczki.
- Zachowaj szczególną ostrożność, jeżeli zobaczysz samicę z młodymi. Nigdy nie stawaj między matką a niedźwiadkami. Ryzyko ataku gwałtownie wzrasta, jeżeli niedźwiedzica uzna cię za zagrożenie dla swoich młodych.
Poznaj szczegółowe informację w przypadku spotkania niedźwiedzia →
Wilk obok skał
Co powinienem zrobić, w przypadku spotkania z wilkiem?
Wilki są na ogół płochliwe wobec ludzi i zwykle unikają konfrontacji. Bezpośrednie i przypadkowe spotkania z ludźmi, zdarzają się bardzo rzadko. Niemniej jednak nie można wykluczyć możliwości bezpośredniego spotkania, na przykład przy niekorzystnym wietrze.
Gdy spotkasz wilka bądź spokojny, zatrzymaj się i utrzymaj dystans. Mów do zwierzęcia spokojnym głosem, na wypadek gdyby jeszcze cię nie zauważyło. Nie uciekaj, ale powoli się cofaj i głośno mów. jeżeli sam nie odejdzie lub wbrew oczekiwaniom zacznie podchodzić, zatrzymaj się, krzyknij na niego i klaszcz w dłonie. Spróbuj go przestraszyć, prostując się i ewentualnie rzucając w wilka czymś.
Jak sobie poradzić gdy na drodze stanie wilk?
- Stań w pewnej pozycji: Nie biegnij; bieganie może sprowokować pościg.
- Bądź stanowczy: Machaj rękami i wydawaj głośne dźwięki, by wyglądać groźnie.
- Trzymaj się w grupach: jeżeli wędrujesz z innymi, stój blisko siebie, aby wydawać się większym.
- Wycofaj się powoli: Cofając się, utrzymuj kontakt wzrokowy i nie odwracaj się plecami.
Poznaj szczegółowe informację w przypadku spotkania wilka →
Jeleń w krzakach
Co powinienem zrobić, gdy spotkam jelenia?
Jelenie mogą wydawać się mniej groźne niż inne zwierzęta. Natomiast potrafią być niebezpieczne, zwłaszcza w okresie godowym (rykowisku) jesienią. To właśnie w tym czasie samce stają się bardziej agresywne.
Choć możesz wiedzieć, co zrobić, gdy zobaczysz np. niedźwiedzia, raczej nie zastanawiałeś się, jak postąpić, gdy spotkasz jelenia. Dzieje się tak dlatego, iż jelenie uważa się za płochliwe i spokojne. Jednak jak każde zwierzę, także one mogą być niebezpieczne w niektórych sytuacjach.
Co więc zrobić, gdy jeleń jest zbyt blisko ciebie?
Najlepiej cofnąć się, stojąc twarzą do niego, i utrzymać dystans co najmniej 50 metrów (długość basenu olimpijskiego). choćby gdy jesteś zaskoczony, unikaj odwracania się i ucieczki, gdyż może to sprowokować pogoń.
Nigdy nie karm jelenia i nie głaskaj go. Choć może wyglądać na spokojnego, to wciąż dzikie zwierzę i może niespodziewanie zaatakować osobę, która podejdzie zbyt blisko.
Co sprawia, iż jelenie stają się agresywne?
Ataki jeleni na ludzi zdarzają się niezwykle rzadko. Mimo to należy unikać jeleni zachowujących się agresywnie. Samce bywają niebezpieczne jesienią, gdy walczą o samice, a łanie wiosną i latem, gdy mają młode. Matki nie oddalają się od cieląt, dlatego nie należy zbliżać się do samotnego jelonka.
Co zrobić, gdy jeleń cię zaatakuje?
Jeśli podejrzewasz, iż jeleń szykuje się do ataku, machaj rękami i wydawaj głośne dźwięki, aby go odstraszyć. Jeśli to nie zadziała, miej przed sobą przeszkodę, na przykład drzewo. Możesz też wspiąć się na drzewo lub skałę. Nigdy nie kładź się na ziemi – jeleń może cię kopnąć, uderzyć porożem lub nadepnąć, co grozi poważnymi obrażeniami.
Choć możesz nie chcieć zrobić mu krzywdy, w sytuacji zagrożenia priorytetem jest twoje bezpieczeństwo. jeżeli to konieczne, rzuć kamieniem lub machaj kijem, aby odstraszyć zwierzę. Po ataku koniecznie zgłoś zdarzenie lokalnym służbom ochrony przyrody.
Zasady bezpieczeństwa w przypadku spotkania jelenia na szlaku w Tatrach
- Trzymaj dystans: utrzymuj co najmniej 45 m od jelenia.
- Oddal się powoli: jeżeli jeleń tupie, parska lub pochyla poroże, wycofaj się.
- Nie zbliżaj się do młodych: łanie agresywnie bronią cieląt.
- Nie płosz zwierząt: poruszaj się spokojnie i cicho, unikając gwałtownych ruchów.
Lis w Tatrach
Jak się zachować, gdy spotkasz lisa?
Obfite i łatwo dostępne pożywienie coraz częściej przyciągają lisy w okolice szlaków i schronisk górskich. Chociaż zwykle nie szkodzą ludziom, nie jest to normalne zachowanie. Warto wiedzieć, co powinieneś zrobić, jeżeli podejdzie do ciebie lis.
Czy lisy atakują ludzi?
Lisy zwykle nie stanowią zagrożenia i nie leży w ich naturze atak na ludzi. Przeważnie skupiają się bardziej na poszukiwaniu pożywienia niż na czymkolwiek innym. Pamiętajmy, iż pomimo często wzbudzającego litość i zaufanie wyglądu faktem pozostaje, iż lisy są dzikimi zwierzętami. I choćby dla tego, mogą być nieprzewidywalne.
Gdy poczują się osaczone lub zagrożone, przechodzą do ofensywy, podobnie jak wiele innych gatunków. Lisy z natury powinny bać się ludzi i to jeden z powodów, dla których nigdy nie powinieneś do nich podchodzić, choćby jeżeli wydają się potulne.
Lis przed kosodrzewiną
Gdzie i dlaczego lisy podchodzą do ludzi — szansa na spotkanie
Lisy pojawiają się w pobliżu popularnych szlaków w coraz większej liczbie. Dlatego musisz wiedzieć, co zrobić, gdy zbliża się do ciebie. Istnieją pewne czynniki, które szczególnie przyciągają lisy do ludzi, są to:
Miejsca, gdzie przebywa więcej ludzi np.: schroniska; kosze na śmieci; miejsca z ławkami na odpoczynek. jeżeli lisy zorientują się, iż w pobliżu znajduje się źródło pożywienia lub schronienie, a my ich nie przegonimy, przestaną się nas bać.
Co zrobić, gdy zbliża się do ciebie lis?
Jeśli lis czuje się zagrożony, może stać się agresywny. zwykle ucieka i chowa się przed człowiekiem. jeżeli jednak znajdziesz się w sytuacji, gdy lis będzie za blisko, postaraj się zachować spokój i powoli się wycofaj. Stań w bezpiecznej odległości, aby lis widział, iż może uciec i iż nie stanowisz dla niego zagrożenia.
Co jeżeli lis mnie zaatakuje?
Jeśli zostaniesz zaatakowany lub ugryziony przez lisa, postaraj się uzyskać pomoc medyczną. Lis jako naturalny sanitariusz żywi się również padliną, więc nigdy nie wiadomo czy nie przenosi jakichś chorób. Chociaż to rzadkie, mogą przenosić wirusa wścieklizny i inne patogeny. Dlatego warto udać się do lekarza, aby oczyścić ranę, zdezynfekować i ją zbadać.
Żmija zygzakowata pośród traw
Co zrobić gdy zobaczysz żmiję zygzakowatą?
Żmija zygzakowata rzadko przekracza długość pół metra (około 50 cm). Ma trójkątną głowę, a u większości osobników wzdłuż grzbietu biegnie wyraźny zygzak. Jej ubarwienie waha się od czerwonobrązowego do szaro-czarnego, a u czarnych żmij wzór może być trudny do zauważenia.
Żmije preferują nasłonecznione skały, stosy kamieni oraz drewniane belki wzdłuż szlaków turystycznych. Można je spotkać również na zwykłych leśnych ścieżkach. Choć żmija ma doskonały kamuflaż, który pozwala jej wtopić się w otoczenie, często wydaje ostrzegawczy syk, gdy podejdzie się zbyt blisko. Dlatego warto mieć uszy szeroko otwarte podczas spacerów pośród natury. Syczenie żmii to zwykle pierwszy sygnał ostrzegający o jej obecności.
Żmija nie atakuje bez powodu, ukąszenie to jej ostateczna forma obrony. Gdy tylko ma możliwość, zwykle unika ludzi. Dla tego w miejscach gdzie mogą występować żmije zachowaj czujność i patrz pod nogi, aby nie wdepnąć w wygrzewającego się gada.
Kozica górska w piętrze hal
Podsumowanie – jak reagować na spotkanie ze zwierzęciem
Spotkania z dzikimi mieszkańcami Tatr są naturalnym elementem podczas wycieczek górskich. Choć potrafią być ekscytujące, niosą też pewne ryzyko. Znajomość zachowań zwierząt takich jak: niedźwiedzie, wilki, lisy czy jelenie oraz adekwatne reagowanie w sytuacji ich spotkania pozwala znacząco zmniejszyć zagrożenie. najważniejsze są przygotowanie, szacunek wobec natury i wiedza, jak zachować się we właściwym momencie. Dzięki temu możesz zadbać o bezpieczeństwo własne i zwierząt, ciesząc się pięknem tatrzańskiej przyrody.
AUTOR
Michał Jarząbek-Giewont
Przewodnik tatrzański — ponad 10 lat doświadczenia w oprowadzaniu po Tatrach i Zakopanem. Rodowity góral z Zakopanego i miłośnik przyrody tatrzańskiej. Przewodnictwem zajmuje się zawodowo, oprowadza grupy oraz indywidualne osoby po górach. Prywatnie pasjonat jazdy na rowerze, skiturów oraz fotografii krajobrazów górskich.
