„Ty się cieszysz, a my tonujemy w długach”: Moja emerytura, moja rodzina, moje cierpienia

«Cieszcie się, a my toną w długach» – moje myśli krążą wokół tych słów jak grzmot w letnim niebie. Siedzę na kanapie w naszej skromnej kawalerce na Starym Mieście w Krakowie, gdy słońce przenika przez zasłony i muska ramki ze zdjęciami przymocowanymi do ściany. Paweł, mój mąż, przegląda dziennik, nie wyczuwając burzy, która nadciąga na mnie. Trzymam telefon w drżących dłoniach.

– Jadwigo, co ty mówisz? – szepczę, starając się nie zdradzić strachu, który zaciska mi żołądek.

Po drugiej stronie linii słyszę jedynie jego ciężki oddech. – Mamo, nie wytrzymujemy już tego. Rachunki rosną, studia Mateusza kosztują fortunę, a ja i Marcin pracujemy jak szaleni, a i tak nigdy nie wystarcza. A Ty… Ty zawsze gdzieś wędrujesz, spędzasz weekendy w SPA, jedziesz poza domem…

Dusi mnie brak powietrza. Patrzę na Pawła, który podnosi wzrok z gazety i zmartwiony przygląda się mi. – Co się dzieje? – pyta cicho.

Nie odpowiadam od razu. Wewnątrz rozgrywa się gorzka walka między pragnieniem pomocy córce a potrzebą, w końcu, oddechu dla siebie. Po czterdziestu latach pracy na zmiany i bezsennych nocy, kiedy emerytura wreszcie pozwala na drobne przyjemności, czy mam się z nich wyrzec?

– Jadwigo, wiesz, iż jeżeli możemy, pomożemy – zaczyna, ale przerywa jej głos, pęknięty: – Mamo, to nie tylko pieniądze! Czuję się samotna. Potrzebuję Ciebie, więcej czasu, twojej obecności… a wydajesz się iść dalej.

Milikuję w milczeniu. Ciężar jej słów dusi mi klatkę piersiową. Paweł chwyta mnie za rękę, szukając mojego spojrzenia. – Powiedz jej, iż jutro przyjedziemy – szepcze.

Powoli kiwam głową. – Jadwigo, przyjedziemy jutro na obiad. Porozmawiamy spokojnie.

Ona westchnie, jakby trochę się ulżyło. – Dobrze. Dziękuję.

Kiedy odkładam słuchawkę, czuję pustkę. Paweł mocno mnie obejmuje. – To niesprawiedliwe – mruczy mi pod włosy. – Oddaliśmy im wszystko. A teraz nie możemy choćby trochę cieszyć się życiem?

Odstępuję nieco i wpatruję się w jego niebieskie oczy z żółtymi zmarszczkami. – Może coś źle zrobiliśmy…

On potrząsa głową. – Wypełniliśmy nasz obowiązek.

Tej nocy nie mogłam zasnąć. Przypomniałam sobie dzieciństwo Jadwigi: biec po parku, odrabiać lekcje przy kuchennym stole, śmiać się na plaży, mając kilka pieniędzy, ale mnóstwo szczęścia. Kiedy poczuła, iż już nas nie stać? Kiedy przestałam być jej schronieniem?

Następnego poranka stanęliśmy w ich domu z domowym ciastkiem i wymuszoną uśmiechniętą twarzą. Jadwiga wita nas ze łzami w oczach, a Marcin milcząco ściska nasze dłonie. Mateusz podbiega: – Babciu! Dziadku!

Podczas obiadu atmosfera była napięta. Marcin mówił mało, a Jadwiga próbowała być uprzejma, ale od czasu do czasu rzucała przenikliwe spojrzenia.

W pewnym momencie Marcin wybuchnął: – Nie potrzebujemy waszych pieniędzy, ale przynajmniej trochę zrozumienia! Czujemy, iż wszystko spada na nasze barki.

Paweł zamiera: – Zawsze byliśmy przy was! Teraz musimy pomyśleć i o nas samych.

Jadwiga podnosi głos: – Dlaczego, kiedy prosimy o pomoc, to jest dla was ciężar? Czy nie rozumiecie, iż jesteśmy wyczerpani?

Czuję, jak ciągną mnie wszystkie strony. Chciałabym krzyczeć, iż i ja jestem zmęczona, iż zasługuję na odrobinę spokoju po życiu pełnym poświęceń. Ale widzę rozpacz w oczach córki i serce mi pęka.

– Może sprawiliśmy wrażenie, iż już nas nie obchodzi – szepczę. – Ale to nie prawda. Po prostu… po prostu potrzebujemy trochę oddechu.

Obiad kończy się ciszą. Wracamy do domu ze smakiem przegranej.

W kolejnych dniach Paweł zamyka się w sobie. Nie mówi już o naszych planach na starość, nie proponuje wyjazdów ani kolacji poza domem. Ja spędzam dni, rozmyślając, jak pomóc Jadwidze, nie tracąc przy tym siebie całkowicie.

Pewnego wieczoru dzwoni do mnie siostra, Zofia, z Łodzi.

– Słyszałam od Jadwigi, iż masz kryzys – mówi prosto.

– Nie wiem, co robić – wyznaję przez łzy. – Czuję się egoistyczna, myśląc o sobie, ale gdy odmawiam wszystkiego dla nich, mam wrażenie, iż umieram.

Zofia westchnie: – W Polsce zawsze tak. Rodzice mają być zawsze dostępni, choćby gdy są wyczerpani. A kto myśli o tobie?

Milczę.

– Porozmawiaj o tym z Pawłem – kontynuuje Zofia. – I przede wszystkim rozmawiaj z Jadwigą jak matka z córką, nie jak z bankomatem.

Jej słowa zostają ze mną.

Następnego dnia zapraszam Jadwigę na kawę do małej kawiarni przy rogu. Przychodzi zmęczona, z oczu pełnych zmęczenia.

– Mamo, przepraszam za wczoraj – mówi od razu.

Biorę ją za rękę: – Jadwigo, kocham cię bardziej niż życie samo. Ale i ja jestem człowiekiem. Muszę czuć, iż żyję, a nie tylko służę.

Patrzy w dół: – Wiem… Czasem to wszystko jest za dużo.

– Rozumiem – odpowiadam łagodnie. – Musimy znaleźć równowagę. Nie zawsze będę rozwiązaniem twoich problemów, ale będę przy tobie jako matka.

Rozmawiamy długo, przez łzy i nowo odnalezione uśmiechy.

Wracając do domu, czuję lżejszy ciężar na sercu, ale wciąż nurtuje mnie pytanie: gdzie kończy się obowiązek rodzica, a zaczyna prawo do własnego szczęścia?

Czasem zastanawiam się, czy naprawdę egoistyczne jest pragnąć trochę spokoju po życiu pełnym poświęceń. Czy to tylko strach przed utratą niezbędności?

A wy? Czy emerytura należy tylko do rodziców, czy do całej rodziny?