Wypalenie empatyczne

Wypalenie empatyczne (ang. compassion fatigue) to stan chronicznego zmęczenia emocjonalnego wynikającego z długotrwałego obcowania z cierpieniem innych ludzi. Może dotyczyć osób pracujących w służbie zdrowia – terapeutów, pracowników socjalnych, lekarzy, aktywistów. Ale nie tylko. Osoby żyjące w relacjach o nierównowadze emocjonalnej – gdzie jedna strona „ciągle daje” – także mogą tego doświadczać.

Wypalenie empatyczne – co to jest?

Wypalenie empatyczne nie jest tylko problemem psychicznym. To zjawisko systemowe. Pracownicy ochrony zdrowia, psychoterapeuci, opiekunowie często funkcjonują w środowiskach, które premiują wyłącznie poświęcenie. Brakuje im wsparcia, możliwości regeneracji, realnej opieki zwrotnej. Na poziomie kulturowym empatia stała się obowiązkiem (szczególnie w środowiskach aktywistycznych) – im bardziej cierpimy razem z innym, tym lepsze jesteśmy. To pułapka.

Wypalenie empatyczne – objawy:

Wypalenie empatyczne objawia się m.in. brakiem euforii z pracy, apatią, cynizmem, a czasem agresją wobec tych, którym się pomaga. Pojawia się zmęczenie, obojętność, dystans emocjonalny. Paradoksalnie – to nie brak empatii, ale jej nadmiar, źle zarządzany, staje się niszczący. U wielu osób współistnieje ono z przebodźcowaniem – zwłaszcza w środowiskach o wysokim poziomie hałasu informacyjnego, presji emocjonalnej i braku przestrzeni sensorycznej. Ciekawym tropem – coraz częściej podnoszonym przez społeczność neuroróżnorodną – jest też pojęcie wypalenia autystycznego (autistic burnout). Choć nie zostało ono jeszcze formalnie ujęte w klasyfikacjach diagnostycznych (DSM/ICD), to zyskuje uznanie w badaniach jakościowych i literaturze specjalistycznej jako realny syndrom wyczerpania wynikający z chronicznego maskowania, dostosowywania się i przeciążenia sensorycznego. W tym sensie wypalenie empatyczne, przebodźcowanie i wypalenie autystyczne bywają z sobą sprzężone – i wymagają równie uważnej, zindywidualizowanej interwencji.

Praca z wypaleniem empatycznym nie polega na „odcięciu się od emocji”, ale na nauczeniu się, jak je dawkować. W terapii kluczowa staje się praca nad granicami, nad redefinicją roli pomocowej: ,,Nie muszę cierpieć razem z tobą, żeby Ci pomóc”. Potrzebna jest edukacja systemowa – szkolenia z profilaktyki wypalenia, obowiązkowa superwizja, przestrzenie do wyrażania trudnych emocji.