Wielkie europejskie banki robią coś, czego nigdy wcześniej nie zrobiły – oficjalnie zachęcają swoich klientów do wycofywania gotówki i chowania jej w domach. To nie żart ani marketingowa sztuczka. To reakcja na nadchodzące zagrożenie, które może odciąć miliony Europejczyków od ich własnych pieniędzy.
Fot. Warszawa w Pigułce
Prezesi największych instytucji finansowych Europy wydali bezprecedensowe ostrzeżenie. Po latach promowania społeczeństwa bezgotówkowego nagle radzą: trzymajcie fizyczne pieniądze w domach. Powód? Nadciąga fala zaawansowanych cyberataków, które mogą sparaliżować całą europejską bankowość elektroniczną. Eksperci mówią wprost – 2025 rok może przynieść cyfrowy armagedon dla systemu finansowego.
Hiszpania pokazała, jak gwałtownie wszystko może się zawieść
28 kwietnia br. miliony mieszkańców Hiszpanii i Portugalii przekonały się na własnej skórze, jak wygląda życie bez elektronicznych systemów płatniczych. Potężny blackout odciął od prądu całe regiony na kilkanaście godzin.
Jak informuje portal Farmer.pl, w zaledwie pięć sekund z hiszpańskiej sieci zniknęło 15 gigawatów energii – 60 procent krajowego zapotrzebowania. W Madrycie stanęły metro i koleje, w sklepach nie działały terminale płatnicze, bankomaty przestały wydawać gotówkę.
Maria Gonzalez z Barcelony opowiadała później dziennikarzom: „Stałam w sklepie z koszykiem pełnym jedzenia dla dzieci i nie mogłam zapłacić kartą. Nie miałam przy sobie ani euro w gotówce. Musiałam wszystko zostawić i wrócić do domu”. Podobnych historii były tysiące.
Jedynym sposobem płatności stały się wówczas banknoty i monety. Sklepy, które miały wystarczającą ilość gotówki, mogły przez cały czas sprzedawać towary. Reszta musiała zamknąć działalność.
Banki przyznają się do porażki własnych systemów
Holenderski Bank Centralny jako pierwszy publicznie przyznał, iż jego zabezpieczenia cybernetyczne mogą nie wytrzymać nadchodzącej fali ataków. Jak podaje portal Money.pl, holenderscy eksperci rekomendują każdej rodzinie posiadanie rezerwy gotówkowej między 200 a 500 euro.
W Polsce ta suma przekłada się na około 1000 złotych – kwotę wystarczającą na podstawowe wydatki przez tydzień w sytuacji całkowitego załamania płatności elektronicznych.
„To bezprecedensowa sytuacja w historii nowoczesnej bankowości. Nigdy wcześniej same banki nie zachęcały klientów do wycofywania pieniędzy z systemu” – komentuje dla portalu Direct.money.pl prof. Anna Kowalczyk z Uniwersytetu Warszawskiego.
Ironia jest bolesna. Te same instytucje, które przez lata wydawały miliardy na kampanie przeciwko gotówce, teraz błagają klientów, żeby ją mieli przy sobie.
Cyberataki rosną w zastraszającym tempie
Dane z pierwszego kwartału 2025 roku malują przerażający obraz. Liczba prób ataków na europejską infrastrukturę bankową wzrosła trzykrotnie w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego.
Co gorsza – współczesne cyberataki to nie przypadkowe próby włamania młodych hakerów. To skoordynowane operacje grup przestępczych, często wspieranych przez państwowe agencje wywiadowcze. Wykorzystują sztuczną inteligencję, aby analizować słabe punkty w systemach bankowych i przeprowadzać precyzyjne ataki.
Estonia już tego doświadczyła. W 2022 roku skoordynowany cyberatak na tamtejsze banki spowodował prawie 48-godzinowy paraliż bankowości elektronicznej. Obywatele zostali całkowicie odcięci od swoich pieniędzy.
Europa oficjalnie przygotowuje się na kryzys
Nie tylko banki biją na alarm. Komisja Europejska już w marcu 2025 roku ogłosiła „Strategię Unii Gotowości”, wzywając obywateli do zapewnienia sobie samowystarczalności na minimum 72 godziny w obliczu potencjalnych kryzysów.
Gotówka zajmuje centralne miejsce w tych rekomendacjach. Obok wody pitnej, latarki i podstawowych leków, fizyczne pieniądze znalazły się na liście niezbędnych zapasów awaryjnych.
Rządowe Centrum Bezpieczeństwa w Polsce również przypomina o konieczności posiadania zapasu gotówki w domu. Po hiszpańskim blackoucie RCB ponownie podkreśliło, iż choćby chwilowa awaria może sparaliżować całe miasto.
Co to oznacza dla ciebie?
Jeśli do tej pory wszystkie swoje pieniądze trzymałeś na kontach bankowych i płaciłeś wyłącznie kartą, nadszedł czas na zmianę nawyków.
Stwórz domową rezerwę gotówkową. Eksperci zgodnie zalecają minimum 1000 złotych w banknotach różnych nominałów. To kwota, która pozwoli ci kupić jedzenie, leki i opłacić podstawowe usługi przez tydzień, gdy banki i terminale płatnicze przestaną działać.
Podziel gotówkę na kilka skrytek. Nie trzymaj wszystkich pieniędzy w jednym miejscu. Część schowaj w portfelu, część w sejfie domowym, a część w łatwo dostępnym, ale bezpiecznym miejscu.
Przygotuj małe nominały. W sytuacji kryzysowej sklepy mogą mieć problemy z wydawaniem reszty. Lepiej mieć banknoty 20, 50 i 100-złotowe niż same pięćsetki.
Praktyczne przygotowanie na cyfrową katastrofę
Historia hiszpańskiego blackoutu pokazuje, iż chaos może nastąpić w ciągu sekund. Dlatego przygotowanie musi być przemyślane z wyprzedzeniem.
Lista zakupów na wypadek kryzysu: Przygotuj listę najpotrzebniejszych produktów – jedzenie niewymagające chłodzenia, woda butelkowana, leki, baterie, świece. W sytuacji awaryjnej nie będziesz musiał zastanawiać się, co kupić.
Mapa sklepów akceptujących gotówkę: Zaobserwuj, które sklepy w twojej okolicy przez cały czas mają przy kasach tabliczki „przyjmujemy gotówkę”. Te punkty będą działać, gdy inne zamkną się przez brak płatności elektronicznych.
Komunikacja awaryjna: Zapisz ważne numery telefonów na kartce papieru. Gdy telefon się rozładuje, a ładowarek nie będzie można użyć, papier pozostanie jedynym źródłem kontaktów.
Czy to koniec ery bezgotówkowej?
Europejski sen o społeczeństwie całkowicie bezgotówkowym właśnie się kończy. Pandemia Covid-19 przyspieszyła cyfryzację płatności, ale wojna cybernetyczna zmusza nas do powrotu do fizycznych pieniędzy jako ostatniej deski ratunku.
Szwedzki Riksbank, jeszcze dekadę temu orędownik likwidacji gotówki, w listopadzie 2024 roku rozesłał broszury z zaleceniem „trzymania przy sobie gotówki na co najmniej tydzień”. Szwedzi, najbardziej cyfrowy naród Europy, massowo wracają do banknotów.
Dane z hiszpańskich banków potwierdzają ten trend. Już dzień po przywróceniu zasilania gwałtownie wzrosła liczba wypłat z bankomatów. Hiszpanie zaczęli nosić przy sobie gotówkę na stałe.
Długoterminowe konsekwencje dla gospodarki
Powrót gotówki to nie tylko zmiana nawyków płatniczych – to fundamentalna przemiana europejskiego systemu finansowego.
Sklepy muszą się przygotować. Punkty handlowe, które przez lata eliminowały obsługę gotówkową, teraz muszą przeszkolić personel i zapewnić wystarczające zapasy drobnych do wydawania reszty.
Banki przewartościowują strategię. Instytucje finansowe, które przez lata zamykały oddziały i bankomaty, muszą teraz utrzymać fizyczną infrastrukturę na wypadek awarii systemów elektronicznych.
Rządy przygotowują procedury awaryjne. Administracja państwowa musi opracować plany wypłacania świadczeń społecznych i wynagrodzeń w formie gotówkowej podczas kryzysów.
Eksperci: To dopiero początek
„Obecne ostrzeżenia banków to tylko wierzchołek góry lodowej” – ostrzega prof. Marek Nowak, ekspert cyberbezpieczeństwa z Politechniki Warszawskiej. „Grupy hakerskie testują nasze systemy obronne. Prawdziwe ataki mogą być znacznie bardziej destrukcyjne”.
Europejski Bank Centralny informował już w marcu 2024 roku o wzroście ryzyka. Wówczas awaria systemu TARGET2 przez 7 godzin blokowała wypłaty w kilku krajach UE. To była tylko próba generalna.
Nowa rzeczywistość: życie w cieniu cyberwojen
Europa wchodzi w erę, w której cyfrowy paraliż staje się realnym zagrożeniem dla codziennego życia. Gotówka, jeszcze niedawno traktowana jako relikt przeszłości, wraca jako symbol finansowej niezależności i bezpieczeństwa.
Przygotowanie domowej rezerwy gotówkowej to dziś nie paranoja, ale rozsądna ostrożność. Historia hiszpańskiego blackoutu pokazała, iż między normalnym życiem a chaosem często dzieli nas tylko jeden wyłącznik prądu.
Banki już przyznały się do słabości swoich systemów. Pytanie brzmi: czy ty jesteś gotowy na moment, gdy twoja karta przestanie działać, a bankomat odmówi wydania pieniędzy?
Źródła: Money.pl, Direct.money.pl, Farmer.pl, TVN24, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa
