Bruksela uruchomiła przełomową inicjatywę, która zmienia sposób myślenia o bezpieczeństwie w Europie. Strategia „Unia Gotowości” po raz pierwszy nakłada na zwykłych obywateli odpowiedzialność za przygotowanie się na kryzys. Każde gospodarstwo domowe w UE ma gromadzić podstawowe zapasy żywności, wody i leków na minimum trzy dni.
Fot. Pixabay
Komisja Europejska wraz z szefową unijnej dyplomacji Kają Kallas przedstawiła 26 marca 2025 roku strategię obejmującą 30 kluczowych działań w siedmiu obszarach. To odpowiedź na narastające zagrożenia – od katastrof klimatycznych po wojny hybrydowe prowadzone przez wrogie państwa.
Jak podkreśliła komisarz ds. równości, gotowości i zarządzania kryzysowego Hadja Lahbib, dzisiejsze zagrożenia są szybkie, złożone i wzajemnie powiązane. Dlatego europejska odpowiedź musi być bardziej proaktywna, zintegrowana i skoordynowana.
Dlaczego właśnie 72 godziny mogą być najważniejsze dla twojego przetrwania
Centralnym elementem nowej strategii jest zalecenie, aby każde gospodarstwo domowe w UE gromadziło zapasy podstawowych artykułów na co najmniej trzech dni. Ten konkretny okres nie został wybrany przypadkowo – to dokładnie tyle czasu potrzebują służby ratunkowe na zmobilizowanie skutecznej pomocy podczas poważnego kryzysu.
Dane z Eurobarometru ujawniają alarmującą rzeczywistość: połowa obywateli UE zostałaby po trzech dniach bez dostępu do jedzenia i wody. Problem jest szczególnie widoczny w dużych miastach, gdzie mieszkańcy w pełni polegają na systemach dostaw działających na zasadzie „just-in-time”.
Komisja Europejska precyzuje, jakie zapasy powinny znajdować się w każdym domu: konserwy, suszona fasola, ryż i makaron o długim terminie przydatności, co najmniej 3 litry wody pitnej na osobę dziennie, niezbędne leki dla przewlekle chorych oraz środki pierwszej pomocy. Do tego dochodzi sprzęt awaryjny – radioodbiornik na baterie, alternatywne źródła światła i kopie najważniejszych dokumentów w wodoszczelnym opakowaniu.
Szkoły będą uczyć, jak przetrwać kryzys
Strategia wykracza daleko poza domowe zapasy. UE planuje włączenie edukacji w zakresie gotowości kryzysowej do programów nauczania w szkołach państw członkowskich. Dzieci będą uczyć się, jak reagować na alarmy, jakie działania podejmować w początkowych godzinach kryzysu i jak wspierać najsłabszych członków społeczności.
Celem jest wychowanie pokoleń, które w sytuacji zagrożenia zachowają spokój i będą działać racjonalnie, zamiast poddawać się panice. Jak wyjaśniają źródła UE, chodzi o to, by ludzie wiedzieli, jak się zachować, kiedy zaczną wyć syreny alarmowe.
Dodatkowo UE wprowadzi Dzień Gotowości Unii Europejskiej, który ma utrwalić kulturę przygotowania na kryzys w całym społeczeństwie.
Infrastruktura podwójnego przeznaczenia – drogi dla wojska i cywilów
Nowa strategia obejmuje również budowę infrastruktury mogącej służyć zarówno celom cywilnym, jak i wojskowym. UE planuje drogi i linie kolejowe przystosowane do szybkiego transportu sprzętu wojskowego oraz pomocy humanitarnej w czasie kryzysu.
Systemy komunikacyjne mają zostać wzmocnione i wyposażone w zabezpieczenia przed celowymi atakami oraz klęskami żywiołowymi. Znaczące fundusze z różnych mechanizmów UE zostaną przeznaczone na wsparcie tych inicjatyw zwiększających odporność infrastruktury.
Odpowiedź na nowe rodzaje zagrożeń
Strategia ma być reakcją na ostatnie kryzysy, z jakimi zmierzyła się Europa – pandemię COVID-19, klęski żywiołowe, wojnę w Ukrainie i nasilające się ataki hybrydowe ze strony Rosji. Komisja zidentyfikowała operacje sabotażowe, podpalenia i ataki na strategiczną infrastrukturę jako szczególnie niebezpieczne zagrożenia.
Współczesne zagrożenia hybrydowe często celują w oczyszczalnie wody, sieci energetyczne, systemy komunikacyjne, węzły transportowe i infrastrukturę cyfrową. Te ataki mają destabilizować społeczeństwa i podważać zaufanie do instytucji, potencjalnie pozbawiając ludność cywilną dostępu do podstawowych usług na długi czas.
Co to oznacza dla ciebie
Strategia „Unia Gotowości” fundamentalnie zmienia sposób myślenia o bezpieczeństwie w Europie. Po raz pierwszy część odpowiedzialności za przetrwanie kryzysu zostaje przerzucona bezpośrednio na obywateli. To znaczy, iż nie możesz już liczyć wyłącznie na państwo – musisz sam zadbać o podstawowe przygotowania.
W praktyce oznacza to konieczność zainwestowania w domowe zapasy i naukę podstawowych umiejętności kryzysowych. Koszt trzydniowych zapasów dla przeciętnej rodziny to około 200-300 złotych – wydatek jednorazowy, który może okazać się najważniejszy dla przetrwania.
Strategia zakłada również, iż w czasie kryzysu możesz zostać wezwany do pomocy innym – szczególnie jeżeli masz umiejętności medyczne, techniczne czy organizacyjne. To część koncepcji „całego społeczeństwa”, gdzie każdy obywatel staje się elementem systemu bezpieczeństwa.
Niemcy pokazują drogę
Niemcy wyłoniły się jako lider we wdrażaniu nowych środków gotowości, aktualizując swoją Ramową Dyrektywę dla Obrony Całościowej. Niemiecka minister spraw wewnętrznych Nancy Faeser była szczególnie stanowcza, wskazując potencjalną agresję rosyjską jako główny czynnik motywujący do przygotowań.
Inne państwa członkowskie są teraz zachęcane do pójścia za przykładem Niemiec i modernizacji własnych systemów reagowania kryzysowego. Powstała już koalicja gotowości składająca się z ośmiu krajów: Belgii, Estonii, Finlandii, Łotwy, Litwy, Luksemburga, Holandii i Szwecji.
Skandynawowie już przygotowują społeczeństwa
Finlandia wyróżnia się rozbudowanym systemem obrony cywilnej z obowiązkami gotowości dla obywateli między 18. a 68. rokiem życia. Szwecja rozesłała do wszystkich gospodarstw domowych poradnik „Jeśli nadejdzie kryzys lub wojna”. Holandia opracowuje ustawę dotyczącą odporności przemysłu obronnego.
Te kraje pokazują, jak może wyglądać praktyczne wdrożenie strategii gotowości. Ich doświadczenia będą wykorzystane do opracowania wytycznych dla pozostałych państw członkowskich.
Polska też się przygotowuje
Rządowe Centrum Bezpieczeństwa przygotowało praktyczny poradnik, który obejmuje właśnie kwestie zebrania plecaka ewakuacyjnego na wypadek zagrożenia. Obejmuje on w dużej mierze to, co radzi Wspólnota. Należy zebrać zapasy, wodę, pieniądze, narzędzia, a także m.in. latarkę i radio. Podobny poradnik wysyłać będzie rząd do każdego Polaka.
To nie wszystko, bo RCB przygotowuje plany ewakuacji, a rząd plany wywiezienia z Polski dzieł sztuki. Przygotowują się również samorządy. Warszawa, mimo dużych inwestycji w transport oparty o zieloną energię, ostatnio zamówiła szerokie, przegubowe autobusy spalinowe. Chodzi po pierwsze o niezależność od źródeł zasilania, ale również możliwość przewiezienia rannych na noszach.
Praktyczne wskazówki – jak się przygotować
Aby przygotować się zgodnie z zaleceniami UE, zacznij od sporządzenia listy podstawowych potrzeb twojej rodziny. Policz, ile osób mieszka w domu i pomnóż przez trzy dni – tyle zapasów potrzebujesz.
Żywność wybieraj o długim terminie przydatności – najlepsze są konserwy mięsne i rybne, makaron, ryż, fasola w puszce, olej i sól. Woda to 3 litry na osobę dziennie, więc dla czteroosobowej rodziny to 36 litrów. jeżeli nie masz miejsca na tyle butelek, rozważ zakup tabletek do oczyszczania wody.
Nie zapomnij o lekach dla członków rodziny z chorobami przewlekłymi – zawsze miej zapas na co najmniej tydzień. Sprzęt awaryjny powinien obejmować latarkę LED, radio na baterie, powerbank do telefonu i zapas baterii.
Wszystkie dokumenty – dowody osobiste, polisy ubezpieczeniowe, książeczki zdrowia – zrób w kopiach i schowaj w wodoszczelnej torbie. W czasie kryzysu dostęp do urzędów może być ograniczony.
Finanse na gotowość
Szczegóły finansowania strategii Komisja przedstawi w lipcu wraz z propozycją przyszłego wieloletniego budżetu UE. Urzędnicy przypominają, iż według szacunków 1 euro wydane na prewencję pozwala zaoszczędzić 7-10 euro, które trzeba by wydać na reagowanie kryzysowe.
To oznacza, iż inwestycja w gotowość jest nie tylko kwestią bezpieczeństwa, ale też ekonomicznej racjonalności. Lepiej zapobiegać kryzysom niż później ponosić koszty ich usuwania.
