Lekcja na całe życie
Prawnuczka Stanisława patrzyła na swojego wnuka i miała ochotę wymierzyć mu takie lanie, żeby zapamiętał siłę babcinej ręki na zawsze. Chciała tak uderzyć, żeby mu się zady tliły ogniem, by Piotrek zrozumiał, iż lepiej zdjąć spodnie i ochłodzić pośladki w lodowatej wodzie.
Przez okno zobaczyła, jak Piotrek i Jasiek – ten z odstającymi uszami – kopali bochenek chleba niczym piłkę. Jeden niósł go w torbie, ale ta rozdarta, chleb upadł na ziemię. Drugi zaś kopnął go, i tak zaczęła się ich gra – dwa urwisy, zamiast futbolówki, używające chleba.
Gdy Stanisława zrozumiała, CO depczą, zdrętwiała. Krzyk zamarł jej w gardle, nogi zdawały się być z ołowiu – biegła, ale stała w miejscu. W końcu wyrwał się z niej ryk, a potem łzy dławiły słowa. Dopadła wnuka, łapiąc powietrze jak ryba wyrzucona na brzeg.
„To przecież chleb, świętość! Jak mogliście?!“ – syknęła, niemal bezgłośnie.
Chłopcy zdrętwieli, widząc, jak babcia klęka, podnosi chleb i płacze.
Stanisława wróciła do domu powłócząc nogami, przyciskając zbrukany bochenek do piersi.
W domu syn, Jan, zobaczył jej stan i zapytał, co się stało. Spojrzał na zgnieciony, zabłocony chleb – nie potrzebował słów. Milcząc, zdjął pas, wyszedł na podwórko. Stanisława słyszała jęki Piotrka, ale nie ruszyła się, by go obronić, jak to robiła dawniej.
Zaróżowiony, zapłakany Piotrek wpadł do domu i skrył się na piecu. A Jan, machając pasem, oznajmił, iż od dziś chłopak będzie jadł bez chleba – czy to zupa, czy kotlety, które pochłaniał po siedem na raz, czy mleko, czy herbata. Bez chleba, bez bułek, bez rogali. A wieczorem zapowiedział, iż pójdzie do rodziców Jaśka – tego „uszałego“ – i opowie, jakiego piłkarza wychowali.
Ojciec Jaśka był kombajnierzem – z pewnością skróciłby synowi nogi. A dziadek? Za bochenek chleba przesiedział dziesięć lat w czasach stalinowskich – na pewno sprawiłby mu porządne lanie.
Stanisława zawsze, przed krojeniem świeżego chleba, żegnała go, całowała, a potem z rozrzewnieniem krajała go w grube kromki. Rzadko kupowała chleb w sklepie – piekła go z synową w piecu chlebowym. Kilka wielkich, pachnących bochenków. Ich aromat wypełniał każdy kąt solidnego domu, kusił, drażnił nozdrza i budził głód. Zawsze kusiło, by ukroić chrupiącej kromki i zjeść z mlekiem, aż miło.
Jan naprawdę poszedł do rodziców Jaśka. Wziął ze sobą ten zbrukany chleb. Sąsiedzi zdziwili się, widząc go na ich stole – właśnie zasiadali do kolacji.
Na widok Jana i chleba, Jasiek zaczął wiercić się jak na rozżarzonych węglach. Ale dziadek gwałtownie go uspokoił, łapiąc za ucho.
W kilku słowach Jan wyjaśnił, o co chodzi. Dziadek Miecio bez zastanowienia odkroił wielki kawał z tego bochenka i oznajmił:
„Ten chleb będzie jadł Jasiek, aż zje go cały. Nie mówię, iż dziś. Dopiero gdy skończy, dostanie inny.“
I sam odsunął już pokrojony chleb, stawiając przed wnukiem ten zbrukany.
Piotrek rano nie tknął chleba. Pamiętał zakaz ojca i to, jak jego ukochana babcia, bosa, klęczała na ziemi, zanosząc się płaczem. Wstyd ściskał go w gardle. Nie wiedział, jak podejść, jak przeprosić.
Stanisława traktowała go obojętnie, jakby go nie widziała. Dawniej przed szkołą krzątała się, nalegała, by zjadł śniadanie. Teraz postawiła kubek mleka i miskę kaszy – zero chleba.
A Jasiek? Szedł do szkoły, gryząc piasek między zębami, ledwo powstrzymując łzy. Prosił Piotrka, by pomógł mu szybciej zjeść ten zbrukany chleb. Ale tamten odmówił – miał już dość śladów pasa na pośladkach.
Wieczorem Piotrek przysiadł się do babci i objął ją.
Stanisława siedziała nieruchomo, ręce zwieszone bezwładnie. Chłopak próbował – opowiadał o piątkach, o zadaniach – ale babcia była głucha. W końcu Piotrek nie wytrzymał i rozpłakał się. Oparł głowę na jej kolanach, chciał ją objąć, przytulić się do tej, która zawsze go broniła.
Babcia uniosła jego twarz swoimi spracowanymi dłońmi.
Nigdy nie zapomni tego spojrzenia – ból, rozczarowanie, żal, wszystko jak na kartce papieru.
Posadziła go obok i cicho poprosiła, by wysłuchał i nie fikał nosem:
„Zapamiętaj, wnuczku. Są w życiu granice, których NIGDY nie wolno przekraczać. Krzywdzić starych rodziców, znęcać się nad bezbronnym zwierzęciem, zdradzać Ojczyznę, bluźnić Bogu… i nie szanować chleba. Gdy byłam dzieckiem, w wojnę i po niej – przeklętych latach – marzyłam tylko o tym, by najeść się chleba do syta. Bez plew, kartofli, pokrzyw – czystego, prawdziwego. Chciałam go upiec, kiedy zechcę i ile zechcę. Od wieków chlebem i solą wita się gości. Kopnąć chleb – to jak splunąć matce w twarz. W wojnę, gdy dawało się żebrakom kromkę, całowali ręce. A wy go kopaliście? Ty, taki duży, niby książki czytasz, a w głowie więcej siana niż rozumu. W wojnę każdym kłosem się cieszono. Modlili się na kolanach o pogodę do żniw. Każde ziarnko było na wagę złota, a wy wdeptaliście je w błoto. Jak wam ręce nie uschły?“
Piotrek chciał wyć ze wstydu, ale się pohamował.
Wtedy przyszedł Jasiek. I on też musiał usiąść i wysłuchać.
Jasiek opowiedział, iż dziadek najpierw omal nie wyrwał mu nóg, a potem kazał usiąść i słuchać, czym jest chleb. Jak go ceniono, jak o niego dbano.
Zapłakał i przeprosił babcię.
Babcine serce nie umiało długo się złościć. Przytuliła ich i zaprosiła do stołu.
Jasiek wyznał, iż ledwo gryzie ten chleb – piasek chrzęści mu w zębach. Piotrek ze smutkiem dodał, iż on w ogóle nie może jeść chleba.
Ale babcia ukradkiem odkroiStanisława ukradkiem odkroiła im po kromce świeżego chleba, szepcząc, iż Bóg widzi ich skruchę, a teraz niech jedzą i pamiętają tę lekcję na zawsze.
