Zima w małej wiosce pod Krakowem była wyjątkowo sroga. Gęsty śnieg zasypał domy, jakby chciał otulić cały świat miękką, białą kołdrą, tłumiąc każdy dźwięk. Szyby okien zdobiły misternie wyrzeźbione przez mróz wzory, a opustoszała droga drżała pod naporem zimnego wiatru, który szeptał o dawno minionych czasach.
Termometry wskazywały minus trzydzieści stopni największy mróz od lat. W samym środku tej zimowej pustki stała mała przydrożna karczma Pod Dębem. W jej przyciemnionym wnętrzu, gdzie od rana panowała cisza, mężczyzna stał przy wyczyszczonym blacie. Jego dłonie nosiły ślady ciężkiej pracy szorstkie od krojenia mięsa i obierania gór ziemniaków. Wytarty fartuch zdradzał lata spędzone przy garnkach: rosoły gotowane według staropolskiej receptury, pierogi lepione z poświęceniem, aromatyczne bigosy z jałowcem.
Nagle rozległ się delikatny dźwięk dzwoneczka nad drzwiami ten sam, który witał gości od trzydziestu lat. Za progiem stanęło dwoje dzieci. Zmarznięte do szpiku kości, głodne i przerażone: chłopiec w za dużej, znoszonej kurtce i dziewczynka w cieniutkiej różowej bluzce, jak wyrwana z innego świata.
Ich dłonie odcisnęły się na zaparowanych szybach wilgotne, niemal przezroczyste. Był to moment, w którym zwykła ludzka dobroć mogła zapoczątkować coś niezwykłego, choć wtedy nikt jeszcze tego nie wiedział.
Mężczyzna nazywał się Jan Kowalczyk. Przyjechał do tej wioski tylko na rok, marząc o karierze kucharza w eleganckiej restauracji w Warszawie, a potem o własnym lokalu może na Starym Mieście, gdzie serwowałby dania z całego świata przy dźwiękach skrzypiec. Ale los miał inne plany. Nagła śmierć matki zmusiła go do porzucenia pracy w restauracji Złoty Kłos i powrotu do rodzinnego domu. Jego mała kuzynka Marysia, czteroletnia dziewczynka o złocistych włosach i niebieskich oczach, została sierotą, gdy jej matkę aresztowano. Długi rosły jak lawina rachunki, pożyczka na operację, alimenty a marzenia oddalały się z każdym dniem.
Znalazł więc pracę w zapomnianej przydrożnej karczmie jako kucharz i kelner. Właścicielka, starsza kobieta o złotym sercu, ale pustej kieszeni, Wanda Nowak, płaciła mu zaledwie dwa tysiące złotych miesięcznie kilka choćby jak na tamte czasy. Mimo to praca była uczciwa. Wstawał o świcie, by przed otwarciem ugotować barszcz i upiec pierogi te z mięsem znikały w mgnieniu oka.
W miasteczku, gdzie ludzie mijali się obojętnie, jego pamięć stała się kotwicą: wiedział, iż pani Zofia pija herbatę z cytryną, ale bez cukru; iż kierowca TIR-ów, Jacek, zawsze zamawia podwójną porcję schabowego z ziemniakami; iż nauczyciel pan Marek po lekcjach potrzebuje mocnej kawy.
Aż nadszedł ten wieczór 23 lutego, w samym środku zimy. Większość lokali zamknęła się wcześniej, ale Jan został. Czuł, iż ktoś może potrzebować ciepłego posiłku. I nie pomylił się za drzwiami stały dzieci: chłopiec w zniszczonej kurtce i dziewczynka w cienkiej bluzce, oboje drżący z zimna, przemoknięci do nitki. Ich spojrzenia były pełne lęku i samotności.
Jan poczuł coś więcej niż litość zobaczył w nich siebie. W dzieciństwie też doświadczył biedy i głodu: ojciec odszedł, matka harowała na trzech etatach. Głód gryzł go w brzuch jak żywe stworzenie. Bez wahania zaprosił dzieci do środka:
Chodźcie, rozgrzejcie się. Nie bójcie się.
Posadził ich przy najcieplejszym stoliku, podał dwie miski gorącego barszczu z chlebem na zakwasie i śmietaną. Jedzcie, proszę powiedział, a dzieci zaczęły jeść, jakby nigdy wcześniej nie czuły sytości.
Chłopiec odłamał kawałek chleba i podał siostrze: Masz, Kasiu szepnął. Dobre? Jedz spokojnie. Dziewczynka wzięła łyżkę, jej palce drżały; obgryzione paznokcie świadczyły o strachu.
Jan udawał, iż sprząta, ale oczy miał wilgotne. Po godzinie przygotował im prowiant kanapki z wędliną, jabłka, ciasteczka, termos z herbatą i dyskretnie wsunął do torby dwie stuzłotowe banknoty, ostatnie, które odkładał na buty dla Marysi.
Weźcie to. Pamiętajcie, jeżeli będziecie potrzebować pomocy wracajcie. O każdej porze.
Chłopiec zapytał cicho: Nie wyda nas pan? Uciekliśmy z domu dziecka. Tam tam nas bili. Kasię też.
Nikomu nie powiem odparł Jan stanowczo. To nasza tajemnica. Jak macie na imię?
Tomek mruknął chłopiec. A to moja siostra Kasia. Jesteśmy razem.
A rodzice? zapytał delikatnie Jan.
Mama umarła trzy lata temu Tata nas zostawił głos Tomka się załamał. Powiedział, iż nie da rady.
Jan skinął głową. Rozumiem. Drzwi zawsze będą dla was otwarte.
Dzieci zniknęły w śnieżnej nocy. Jan czekał do późna, spoglądając w stronę drzwi, ale już nie wróciły. Po czasie dowiedział się, iż trafiły do lepszego domu dziecka w okolicy.
Rok później Jan wciąż pracował w karczmie Pod Dębem, która pod jego ręką zaczęła zmieniać się w coś więcej. W 2008 roku, podczas kryzysu, otworzył jadłodajnię dla potrzebujących darmowe obiady dla bezrobotnych, starszych ludzi i rodzin w trudnej sytuacji. Prawie wszystko finansował z własnej kieszeni.
Gdy Wanda Nowak ostrzegała go: Zrujnujesz się! Nie da się nakarmić wszystkich.
A kto, jeżeli nie my? odpowiadał spokojnie. Państwo? Bogaci? jeżeli nikt nie zacznie, nic się nie zmieni.
W 2010 roku, gdy właścicielka chciała sprzedać lokal, Jan wziął kredyt zastawił dom po matce i kupił karczmę. Nazwał ją Przystań Kowalczyka. Z czasem rozbudował: najpierw pokoje dla podróżnych, potem mały sklepik z podstawowymi produktami. Miejsce stało się sercem wioski. Gdy zimą zawiodło ogrzewanie, otworzył drzwi dla wszystkich z kocami i gorącą herbatą. Dzieci odrabiały lekcje, dorośli grali w karty, starsze panie plotły na drutach.
Organizował wigilie dla sierot, spotkania
